اختلال اضطراب اجتماعی چیست؟

اختلال اضطراب اجتماعی، احساس اضطراب یا ترس در موقعیت های اجتماعی و یا موقعیت هایی است که قرار است فرد در آن کاری انجام دهد. این موقعیت ها متنوع بوده و از غذاخوردن و یا تلفن زدن در حضور دیگران تا سخنرانی در جمع می تواند متفاوت باشد. معمولا این ترس باعث می شود که یا فرد از این موقعیت ها اجتناب کند و یا اضطراب زیادی را در این موقعیت ها تجربه می کند.

تعریف و علایم اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی یک ترس یا اضطراب شدید و دائم در مورد یک یا چند موقعیت اجتماعی یا عملکردی است که در آن فرد در برابر چشمان افراد ناآشنا قرار می گیرد و می ترسد در چنین موقعیتی طوری رفتار کند که باعث تحقیر و شرمنده شدنش شود. سایر ملاک های این اختلال عبارت است از:

• مواجه شدن با موقعیت موردنظر تقریبا همیشه موجب اضطراب می شود.

• خود فرد می داند ترسش افراطی و یا غیرمنطقی است.

• فرد از موقعیت مذکور اجتناب می کند و یا در غیر این صورت با اضطراب یا رنج و عذاب شدیدی آن را تحمل می کند.

• این علائم در زندگی روزمره فرد و کارکرد تحصیلی، شغلی و اجتماعی اش تداخل ایجاد می کند.

موقعیت های معمولی که موجب اضطراب می شود شامل ملاقات با افراد غریبه، صحبت در جمع، شروع مکالمه، سخنرانی برای عموم، صحبت با مراجع قدرت، انجام کار، غذا خوردن یا نوشیدن و صحبت کردن با تلفن در حضور جمع، رفتن به دانشگاه و مدرسه، خرید از فروشگاه ، استفاده از توالت های عمومی و مورد توجه قرار گرفتن در جمع است. اگرچه نگرانی در مورد بعضی از این موقعیت ها در جمعیت عمومی نیز دیده می شود ولی افراد مبتلا به این اختلال قبل از حضور در این موقعیت ها، در زمانی که در موقعیت قرار دارند و پس از آن، نگرانی شدیدی را تجربه می کنند. آنها می ترسند طوری رفتار کنند یا چیزی بگویند که باعث تحقیر شان شده و یا مایه خجالت شان شود. بنابراین در قلب اختلال اضطراب اجتماعی، این نگرانی وجود دارد که دیگران در مورد وی چه فکر خواهند کرد.

اختلالات همراه

افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی ممکن است به سایر اختلالات نیز مبتلا باشند. شایع ترین آنها شامل افسردگی، اختلال اضطراب منتشر، اختلال پانیک و سوء مصرف مواد و الکل است.

علت اختلال اضطراب اجتماعی

این اختلال نتیجه ترکیب عوامل مختلف ژنتیک و اجتماعی است. براي مثال تحقیقات نشان می دهد کسانی که مبتلا به این اختلال هستد سه برابر بیشتر احتمال دارد یکی دیگر از اعضاي خانواده شان هم این اختلال را داشته باشد.

تجربه های زندگی نیز تاثیر قابل ملاحظه ای روی بروز این اختلال دارد. در این میان نقش خانواده بخصوص در اوایل زندگی خیلی مهم است. بسیاری از باورهایی که خانواده در مورد قابل اعتماد بودن دیگران و یا ارزشمند بودن خود دارند به فرزندان منتقل می شود. علاوه بر این اگر خانواده در موقعیت های اجتماعی احساس ناراحتی می کند، نگران نظر دیگران نسبت به خود است و یا به دلیل اضطراب، تعامل های اجتماعی خود را محدود می کند، کودك نیز یاد می گیرد که موقعیت های اجتماعی امن نیستند، در آن ها احساس اضطراب می کند و ترجیح می دهد از آنها اجتناب کند. گاهی هم تجارب خاصی مانند لکنت زبان، فقر و یا ظاهر نامناسب باعث رشد اضطراب اجتماعی در کودکی و نوجوانی می شود که تا بزرگسالی هم ادامه پیدا می کند. گاهی هم بروز یک حمله اضطرابی در جمع و یا مورد تمسخر قرار گرفتن باعث می شود که هر وقت فرد در موقعیت های اجتماعی قرار می گیرد یاد آن خاطره دوباره زنده شود و دچار اضطراب شود. در هرحال به نظر می رسد همه این عوامل با هم ترکیب می شود و اضطراب اجتماعی را بوجود می آورد.

شیوع اضطراب اجتماعی

شیوع این اختلال حدود ۱۲ درصد در افراد بزرگسال است. متوسط سن آغاز این اختلال در حول و حوش نوجوانی است، اگرچه گاهی در کودکان نیز دیده می شود. بررسی ها نشان می دهد در جمعیت عمومی شیوع آن در زنان بیشتر از مردان است ولی در مراکز بالینی اغلب عکس آن صادق است.

درمان

براي درمان این اختلال، مداخلات روان شناختی و دارویی موثری وجود دارد، اگرچه معمولا روان درمانی در خط اول درمان قرار دارد. مهمترین مداخله درمانی برای این اختلال، درمان شناختی-رفتاری است.

دارو درمانی شامل داروهای ضد اضطراب است که توسط پزشک یا روان پزشک تجویز می شود. دارو درمانی شامل داروهای بازدارنده جذب مجدد سروتونین (SSRI) مانند سیتالوپرام یا سرترالین و داروهای بازدارنده جذب مجدد سروتونین و نورآدرنالین (SNRI) مانند ونلافاکسین است. اثرات ضد اضطراب داروها معمولا بعد از دو هفته ظاهر می شود. این داروها ممکن است یک سری اثرات جانبی مثل افزایش موقتی اضطراب، بیقراری و مشکلات خواب نیز داشته باشند ولی معمولا این عوارض به مرور زمان کاهش می یابند. البته وقتی شدت آن زیاد است و یا طولانی می شود باید با پزشک یا روان پزشک صحبت کنید.

منبع

فتحعلی لواسانی، ف. (بی تا). راهنماي مداخله مختصر براي اضطراب اجتماعی: ویژه کارشناسان سلامت روان. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی. برگرفته از /raz.nkums.ac.ir