اختلال وسواس فکری-جبری چیست؟

اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ وسواس فکری-جبری، اﻓﮑﺎر ﻣﺴﺘﻤﺮ و ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪه ای دارﻧﺪ (وﺳﻮاس فکری) و از ﻣﻨﺎﺳﮏ ﯾﺎ ﻋﺎدات ﺗﮑﺮاری ﺑﺮای ﮐﻨﺘﺮل اﺿﻄﺮاب خود اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ (اﺟﺒﺎر). به عبارت دیگر، وﺳﻮاس فکری، اﻓﮑﺎر، ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﯾﺎ ﺗﺼﺎوﯾﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ اﺿﻄﺮاب ﻣﯽ ﺷﻮد و وﺳﻮاس جبری، رﻓﺘﺎرﻫـﺎی ﺗﮑـﺮار ﺷـﻮﻧﺪه ﯾـﺎ دﺳﺘﻮرات ذﻫﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ فرد اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﺑﺮای ﮐﺎﻫﺶ اﺿﻄﺮاب ﺧﻮد و ﯾﺎ اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﻮﻗﻌﯿﺖ ﻫﺎی ﺗـﺮس آور آﻧﻬﺎ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ. در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد، در ﻧﻬﺎﯾﺖ اﯾﻦ اﺟﺒﺎرﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮد را ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﮐﻨﻨـﺪ.

ﺷﺎﯾﻊ ﺗﺮﯾﻦ اﻓﮑﺎر وﺳﻮاﺳﯽ، اﻓﮑﺎر آﻟﻮدﮔﯽ و ﯾﺎ ﻧﺠﺲ ﺷﺪن، اﻓﮑﺎر ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺻﺪﻣﻪ زدن ﺑﻪ اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ، اﻓﮑﺎر ﺟﻨﺴﯽ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ ﯾﺎ اﺷﺘﻐﺎل ذﻫﻨﯽ ﺑﺎ اﻓﮑﺎری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﺎورﻫﺎی ﻣﺬﻫﺒﯽ ﻓﺮد ﻣﻐﺎﯾﺮت دارد. ﺷﺎﯾﻊ ﺗﺮﯾﻦ ﻋﺎدات ﺗﮑﺮاری، ﺷﺴﺘﺸﻮ و وارﺳـﯽ ﻫﺴـﺘﻨﺪ. ﭘﺲ از آن ﺷﻤﺎرش، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺳﻮال ﮐﺮدن و ﻋﺎدت ﻫﺎی ﻗﺮﯾﻨﻪ ای و ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن اﺷﯿﺎء ﺷﯿﻮع ﺑﯿﺸﺘﺮی دارﻧـﺪ. ﺗﻌـﺪادی از اﻓـﺮاد ﻧﯿـﺰ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﺎدت ﺗﮑﺮاری را ﺑﺎ ﻫﻢ دارﻧﺪ. در اﻏﻠﺐ ﻣﻮارد اﻓﮑﺎر وﺳﻮاﺳﯽ و ﻋﺎدات ﺗﮑﺮاری ﺑﺎ ﻫﻢ وﺟـﻮد دارﻧـﺪ و ﺗﻨﻬـﺎ ﺗﻌـﺪاد ﮐﻤـﯽ از ﺑﯿﻤﺎران، ﻓﻘﻂ وﺳﻮاس ذﻫﻨﯽ را ﮔﺰارش ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. درﻫﺮﺣﺎل، ﻫﻤﻪ ی ﻣﺒﺘﻼﯾﺎن ﺑﻪ اﺧﺘﻼل وﺳﻮاس ﻓﮑـﺮی ـ ﻋﻤﻠـﯽ ﻧﺸـﺎﻧﻪ ﻫـﺎی دروﻧﯽ ﺗﺮس، ﯾﻌﻨﯽ اﻓﮑﺎر ، ﺗﺼﻮرات ﯾﺎ ﺗﮑﺎﻧﻪ ﻫﺎی ﺗﺮﺳﻨﺎک را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻫﺎی دروﻧﯽ ﺗﺮس ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ ﺑـﺮ اﺛـﺮ ﺗﻤﺎس ﺑﺎ علائم یا نشانه های ﺑﯿﺮوﻧﯽ ﻣﺜﻞ اﺷﯿﺎ آﻟﻮده ﯾﺎ راﻧﺪن ﻣﺎﺷﯿﻦ بروز کنند و ﯾـﺎ اﯾﻨﮑـﻪ ﺑـﺪون ﻫـﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﺣﺎدﺛـﻪ ی آﺷﮑﺎری ﺑوجود بیایند.

ﻫﻤﻪ اﻓﺮاد ﮔﺎﻫﯽ اﻓﮑﺎری دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﺣﺴﺎس ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪی در آﻧﻬﺎ اﯾﺠﺎد ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮏ ﺳﺮی اﻋﻤﺎل ﺗﮑﺮاری ﻣﺜﻞ دو ﺑﺎر وارﺳﯽ ﺧﺎﻣﻮش ﮐﺮدن اﺟﺎق ﮔﺎز را ﻗﺒﻞ از ﺗﺮک ﺧﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻋﺎدی را از ﻣﺒﺘﻼﯾﺎن ﺑﻪ اﯾﻦ اﺧﺘﻼل ﺟﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﻓﮑﺎر ﻣﻮﺟﺐ اﺿﻄﺮاب ﺷﺪﯾﺪ در آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﯾﺎ اﻋﻤـﺎل ﺗﮑـﺮاری را ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽ دﻫﻨﺪ. اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺸﻮﯾﺶ و رﻧﺞ زﯾﺎدی را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﮑﺮده و ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﻣﻌﻤـﻮل ﺧـﻮد را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ در اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺧﺘﻼل، اﺳﺘﻤﺮار اﯾﻦ اﻓﮑﺎر ، اﺿﻄﺮاﺑﯽ ﮐﻪ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و دﻓﻌـﺎت اﻧﺠـﺎم اﻋﻤـﺎل ﺗﮑـﺮاری ﺑﻘﺪری زﯾﺎد اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ رﻧﺞ زﯾﺎدی ﺑﺮای ﻓﺮد ﻣﯽ ﺷﻮد، در ﻋﻤﻠﮑﺮد او ﻧﯿﺰ ﺗﺪاﺧﻞ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨـﺪ و ﻣـﺎﻧﻊ از آن ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺣﻮزه ﻫﺎی ﺷﺨﺼﯽ، ﮐﺎری و ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ و ﯾﺎ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﺎرﮐﺮد ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ.

ﺳﯿﺮ ﺑﯿﻤﺎری ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﻋﻼﺋﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﻃﻮل زﻣﺎن ﻧﻮﺳﺎن داﺷﺘﻪ و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻬﺘﺮ و ﮔﺎه ﺑﺪﺗﺮ ﺷﻮد. در ﺑﺮﺧـﯽ ﺑﯿﻤـﺎران ﺑـﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن، ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد و در ﺑﺮﺧﯽ ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽ ﮔﯿﺮد. در ﻫﺮ ﺣﺎل، اﯾﻦ اﺧﺘﻼل ﻏﺎﻟﺒﺎ ﻣﺰﻣﻦ اﺳـﺖ و در ﻋﻤﻠﮑـﺮد ﻓﺮد و اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ و وﻇﺎﯾﻒ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻫﺎی روزﻣﺮه ﺗﺪاﺧﻞ اﯾﺠﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ- ﺟﺒﺮی ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﻪ درﻣـﺎن ﺧـﻮب ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽ دﻫﺪ و ﺗﺮﮐﯿﺐ دارو و روان درﻣﺎﻧﯽ در ﮐﺎﻫﺶ ﻋﻼﺋﻢ اﺛﺮﺑﺨﺶ اﺳﺖ.

شیوع اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ- ﺟﺒﺮی

اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ-ﺟﺒﺮی ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت راﯾﺞ روان ﭘﺰﺷﮑﯽ اﺳﺖ که شیوع آن بین ۱.۹ درصد و ۳.۲ درصد است. سن شیوع آن اواخر دوره ی نوجوانی یا اوایل ۲۰ سالگی است ولی گاهی در دوره ی کودکی نیز مشاهده شده است. نرخ شیوع آن در مردان و زنان تقریبا برابر است.

ﻋﻠﺖ اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ- ﺟﺒﺮی

ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﻣﺘﻌﺪد ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ژﻧﺘﯿﮏ و زﯾﺴﺘﯽ در ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪن اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ- ﺟﺒﺮی اﺷﺎره ﮐﺮده اﻧﺪ. ﺑـﺮاي ﻣﺜـﺎل ﻋﻼﺋـﻢ اﯾـﻦ اﺧـﺘﻼل در ﺑﺴﺘﮕﺎن درﺟﻪ اول اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ، ﺑﯿﺸﺘﺮ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. اﻟﺒﺘﻪ، اﻏﻠﺐ اوﻗﺎت ﺑﺠﺎی اﺧﺘﻼل ﮐﺎﻣﻞ، وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی وﺳﻮاس ذﻫﻨﯽ و ﻋﻤﻠﯽ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﺮﺧﯽ ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺴﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻫﻨﺠﺎری ﻫﺎی رﺷﺪی، ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ ی ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮ، ﺻﺮع، اﻟﺘﻬﺎب ﻣﻐـﺰ، و ﻣﻨﻨﮋﯾﺖ در اﻓﺮاد ﻣﺒﺘﻼ ﺑﯿﺸﺘﺮ دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. اﯾﻦ ﻣﺴﺄﻟﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺣﺎﮐﯽ از ﻧﻘﺶ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺗﺮوﻣﺎﻫﺎی اوﻟﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﻋﻼﯾﻢ ﻇﺮﯾﻒ ﻋﺼﺐ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ اﻓﺮاد ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ.

اختلالات همراه اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ- ﺟﺒﺮی

شایع ترین اختلالی که با اختلال وسواسی-جبری همراه است، اﻓﺴﺮدﮔﯽ اﺳﺖ .ﻋﻼوه ﺑﺮاﯾﻦ، ﺳـﺎﯾﺮ اﺧـﺘﻼل ﻫـﺎی اﺿـﻄﺮاﺑﯽ و ﺑـﻮﯾﮋه اﺧـﺘﻼل اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﺧﺘﻼل ﭘﺎﻧﯿﮏ ﻧﯿﺰ راﯾﺞ اﺳﺖ. ﺑﺮﺧﯽ از اوﻗﺎت ﻧﯿﺰ اﺧﺘﻼل ﻫﺎی ﺧﻮردن دﯾﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺳﻮء ﻣﺼﺮف ﻣﻮاد ﻧﯿـﺰ اﻏﻠﺐ وﺟﻮد دارد.

وقتی علاوه بر اختلال وسواس فکری -جبری، افسردگی اساسی نیز وجود دارد، فرد ابتدا باید برای درمان افسردگی تحت درمان قراربگیرد.

درمان اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ- ﺟﺒﺮی

ﺑﺮاي درﻣﺎن وﺳﻮاس دو دﺳﺘﻪ درﻣﺎن داروﯾﯽ و روان درﻣﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارد.

درمان دارویی: کلومیپرامین ،که یک داروی ضد افسردگی سه حلقه ای است، از شایع ترین داروی مورد استفاده در درمان این اختلال است. علاوه برآن SSRI ها نیز در درمان این اختلال موثر هستند.

روان درمانی: از میان روان درمانی ها، درمان شناختی-رفتاری، بویژه رفتار درمانی، درمان موثری برای این اختلال محسوب می شوند.

منبع

ناصری، ح. (بی تا). درﻣﺎن ﻣﺨﺘﺼﺮ اﺧﺘﻼل وﺳﻮاﺳﯽ-ﺟﺒﺮی. برگرفته از وبسایت sphc.muq.ac.ir