مهارت حل مسأله

ﻣﺎ ﻫﺮ روز ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺎدي ﻣﻮاﺟﻪ می شویم ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﺳﺎده و ﺑﻌﻀﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه ﻫﺴتند. در ﺧﻮرد با اﯾـﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ اگر یاد نگرفته باشیم ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ روﺷﯽ درﺳـﺖ و ﻣﻨﻄﻘـﯽ، آن ها را پشت سر بگذاریم ، مشکلات ساده به استرس های جدی تبدیل می شوند. ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﮐﻤﮏ می ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻄﻠﻮب ﺣﻞ ﮐﻨﯿم. اﮔﺮ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﻬﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﺣﻞ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ، ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﯽ و ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ ﻣﺎ ﺗﻬﺪﯾد ﻣﯽ ﺷﻮد.

گاهی اوقات شما با موقعیتی روبرو هستید که با اطلاعاتی که دارید هیچ جوابی برای آن ندارید لذا نیازمند فرایندی به نام حل مسئله می باشید. در ﻣﻬﺎرت ﺣﻞ ﻣﺴأﻟﻪ، روش ها و مراحلی ﺑﻪ ﻓﺮد ﻣﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد تا به کمک آن به راه حل مناسبی برای مشکلات و مسایل برسد. برای حل یک مسأله باید شش مرحله را سپری کرد.

مرحله اول: انتخاب رویکرد صحیح نسبت به مشکلات

در مرحله اول باید وجود مشکل و مسأله را بپذیریم و قبول کنیم که که مشکلات، واقعیات زندگی اند و بسیاری از مواقع راه حل دارند. هم چنین دراﯾﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﺎورﻫﺎي ﻏﻠﻂ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﮑﻞ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و اﺻﻼح کنیم.

افکار منفی و ناتوان کننده یکی از موانعی است که می تواند ما را از پیدا کردن راه حل مساله باز بدارد. افکاری مانند: «هر چه بلاست بر سر ماست، من بی عرضه ام، من آدم به درد نخوری هستم و …». این افکار منفی و مخرب باعث می شوند که ما نتوانیم بخوبی از پس حل مسئله برآییم. بنابراین با استفاده از گفتارهای درونی مثبت و مناسب باید بر این افکار منفی غلبه کنیم:

۱. مشکل برای هر کسی پیش می آید و برای من هم پیش آمده است.

۲. این یک امتحان الهی است.

۳. قدرت من خیلی بیشتر از اینهاست.

۴. این تمرین است و باعث می شود که قوی تر شوم.

مرحله دوم: تعریف مسأله

در مرحله دوم باید مسأله را دقیق و خوب تعریف کنیم. این سوال ها ما را در شناسایی دقیق ابعاد مشکل کمک می کند:

۱. مشکل چیست؟

۲. مشکل از چه زمانی ایجاد شده است؟

۳. مشکل در کجا به وجود آمده است؟

۴. چه کسانی در ایجاد مشکل نقش داشته اند؟

۵. چرا مشکل ایجاد شده است؟

۶. چگونه مشکل ایجاد شده است؟

مشکلات به دو دسته طبقه بندی می شوند. دسته اول “مشکلات واضح” هستند که به مشکلاتی گفته می شود که فقط یک راه حل صحیح دارند، مثلا برای قبولی در یک امتحان (مشکل) نمره بالای ۱۰ (راه حل) لازم است. دسته دوم “مشکلات مبهم” نام دارند که به مشکلاتی گفته می شود که برای رفع آنها راه حل های صحیح متعددی وجود دارد و شما باید بر اساس هدفی که دارید تصمیم بگیرید که کدام راه حل شما را در رسیدن به هدف بیشتر کمک می کند.

مرحله سوم: تهیه فهرستی از راه حل های مختلف

در این مرحله باید خوب فکر کنید و تمامی راه حلهای ممکن را فهرست نمایید. سعی کنید ذهن خود را باز نگه داشته و بدون اعمال خود سانسوری هر راه حلی را که به ذهنتان رسید یادداشت کنید. در این مرحله کمیت راه حلها و تصمیمات مختلف مهمتر از کیفیت آنهاست، چون به این شکل بدون ایجاد محدودیت برای ذهن ، هر راه حل یا تصمیمی که به ذهنتان آمد بدون در نظر گرفتن درست یا نادرست بودن یا منفی یا مثبت بودن، آنرا یادداشت می کنید.

مرحله چهارم: ارزیابی راه حل ها و انتخاب بهترین راه حل

در این مرحله راه حل های ارایه شده را مورد ارزیابی قرار دهید و سود و زیان هر کدام را بررسی کنید. سپس بر اساس مزایا و معایب، راه حلی انتخاب کنید که بیشترین سود و کمترین زیان را داشته باشد.

مرحله پنجم: اجرای راه حل

راه حل مورد نظر خود را اجرا کنید. در این مرحله ممکن است افکار منفی و مخرب به سراغتان بیاید. افکاری مانند:

۱. این مشکل پیچیده تر از آن است که با این کارها حل شود.

۲. من هیچ وقت نتوانسته ام کاری را به خوبی انجام دهم.

۳. من میدونم که این کار به نتیجه نمی رسه!

این افکار می تواند بر توانایی شما اثر منفی بگذارد. برای مبارزه با این افکار ناکارآمد باید که اعتماد به نفس تان را بالا ببرید. پیامدهای راه حل را پیش بینی کنید. با افراد دیگر مشورت کنید. به طور دقیق مشخص کنید که چه کاری ، کجا، چه موقع و توسط چه کسی باید انجام شود.

مرحله ششم: ارزشیابی

پس از اجرای راه حل انتخاب شده، باید بررسی کنید که آیا راه حل مورد نظر موثر و رضایت بخش بوده یا خیر. اگر راه حل انتخاب شده موثر بوده، چه بهتر. در غیر این صورت باید مراحل حل مسئله را مرور کنید و ببینید در کجا اشکال وجود داشته که مشکل حل نشده است.

منابع

دوره آﻣﻮزش ﻏﯿﺮﺣﻀﻮري ﻣﻬﺎرت ﻫﺎي زﻧﺪﮔﯽ. (۱۳۹۱). ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ وﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺴﺎﻧﯽ. وبسایت hrst.iautiran.ac.ir

مهارت تصمیم گیری و حل مسئله. (بی تا). وبسایت: nm.bpums.ac.ir