افزایش مهارت جرأت ورزی

منشا بسیاری از مشکلات ارتباطی مانند کمرویی، خجالت، شرم، ترس و اضطراب در نبود و یا کمبود مهارت ابراز وجود، جرأت مندی و قاطعیت ورزی است. مهارت ابراز وجود باعث می شود بتوانید توانمندی های بالقوه ی خود را بیان کنید و عزت نفس خود را افزایش دهید. نبود مهارت ابراز وجود باعث می شود شما در اجتماع منزوی شده و نتوانید حقوق تان را در زندگی به دست آورید و همین امر باعث می شود احساس کنید همیشه در زندگی حق شما خورده شده است و خشمی همیشگی نسبت به دیگران داشته باشید.

جرأت مندی به معنــای پرخاشگری، تنبيه، بی ادبی، تقلب، فرياد زدن، عيب جويی كردن، تهديد كردن يا ايراد گرفتن و نيز دســت كم گرفتن قدرت ديگران نيست. بلکه با جرأت بودن به معناي رويارويي با خطرها و به دست آوردن چيزی است كه شــخص مي خواهد. آمــوزش مهارت جرأت مندی فرد را قادر مي سازد كه افكار، احساسات و عقايد خود را به طور مناسب، مستقيم، صادقانه و بدون بی احترامی به حقوق ديگران بيان كند(درویش محمدی، ۱۳۸۹).

براي تقویت رفتار جرأت مندانه ابتدا بايد با حقوق اساسی انسانی تان آشنا شوید تا در كنار اين حقوق، مســئوليت هايی را نيز بپذيرید. از جمله ی اين حقوق می توان به موارد زير اشاره كرد:

ـ شما حق داريد كه ديگران به شيوه ی محترمانــه با شمــا رفتار كننــد، در مقابل، مســئوليت شما نيز اين است كه با ديگران رفتاری محترمانه داشته باشيد.

ـ شما حق داريد نظرتان را تغيير دهيد و در مقابل، به ديگران اجازه دهيد تا نظر و عقيده ی خود را عوض كنند.

– شما حق داريد احساسات خود را بيان كنيد و در مقابل، به احساســات ديگران توجه نشان دهيد.

ـ شما حق داريد درخواســت نامعقول ديگران را بدون احســاس گناه رد كنيد و در مقابل، مسئوليت داريد كه به ديگران اجازه دهيد به طور جرأت مندانه و مودبانه درخواست نامعقول شما را رد كنند.

اگــر خــود را صاحــب ايــن حقوق نمي دانيــد، به اين معناســت كه در قبال شرايط و رويدادها، به طور منفعل واكنش نشان می دهيد و احساس خشم و آسيب زيادی مي كنيد (درویش محمدی، ۱۳۸۹). بنابراین آشنایی با حقوق خود و پذیرش آن اولین قدم در دستیابی به رفتار جرأت مندانه است.

چگونه جرأت مند باشیم و نه بگوییم؟

هنگامی که در موقعیت اجتماعی قرار می گیرید که باید موضع خود را اعلام کنید، حداقل بايد از سه مرحله زير عبور کنید:

الف) مر حله اول: پیش از اعلام موضع

۱ـ ابتدا از موضع خود مطمئن شويد، يعنی مشخص كنید كه مي خواهید بگويید بله يا خیر. اگر مطمئن نیستید، بگويید كه برای پاسخ دادن بايد كمی فكر كنید. به شخص مقابل بگويید كه بداند چه زماني پاسخ خواهید گفت.

۲- اگر شما كاملا متوجه نشده ايد كه فرد مقابل از شما چه تقاضايي دارد، از او توضیح روشنی بخواهید.

ب) مرحله دوم: اعلام موضع با جمله سه بخشي

۱ـ بخش همدلانه يا بازخورد مثبت: اين بخش که با کلمه «من» شروع مي شود فضا را دوستانه می کند و از پرخاشگرانه بودن جمله تان جلوگیري مي کند. همچنین طرف مقابل معمولا مي فهمد که شما علت درخواست و مشکل او را درک کرده ايد: «من ميدونم که تو موبایل من رو لازم داري…»

۲-ـ بخش استدلالي: در اين بخش دلایل تصمیم خودمان را اعلام مي کنیم. اين دلایل بايد تا حد ممکن کوتاه، واضح و روشن باشند. يادتان باشد آوردن دلیل اضافی به ضرر خودتان تمام مي شود: «اما چون تصمیم گرفتم موبایلم رو به کسي قرض ندهم/ يا/ چون در طول روز به موبایلم احتیاج پیدا ميکنم… »

۳-ـ بخش قاطع اعلام تصمیم: خیلي ها به اين بخش نمي رسند و به همین خاطر جمله ناتمام شان موجب مي شود طرف مقابل سوء استفاده کند و سکوت در اين بخش را دلیل بر رضايت بگیرد. در اين بخش ما تصمیم مان را بدون تعارف اعلام می کنیم: «موبایلمو بهتون نميدم».

ج) مرحله سوم: اعلام موضع در شرايط خاص

این بخش زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که طرف خیلی سمج بوده و از موضع خودکوتاه نیاید، می توانید از تکنیک های خاص این بخش استفاده کنید:

۱ـ سي دی (CD) خشدار: در اين تکنیک ،که به آن «صفحه خط افتاده» هم می گويند، ما دقیقا مثل يک سی دی آسیب ديده مرتب يک جمله را بي کم و زياد تکرار مي کنیم. اين جمله در ابتدا همان بخش دوم و سوم مرحله قبل است و بعد مي توانید فقط به بخش آخر اکتفا کنید. يادتان باشد که شما هیچ چیزي نمي شنويد. شما يک سي دي خشدار هستید که هیچ استدلالي را نمي شنويد. زبان بدن شما بايد قاطعانه و بدون تغییر باشد. شما اگر جاي طرف مقابل باشید، از اين همه تکرار خسته نمي شويد؟ خب، هدف ما هم همین است.

۲ـ قاطعیت پیشرونده: شما ميتوانید از يک جمله سه بخشي محترمانه شروع کنید و در صورت ادامه، مرتب زبان بدن و لحن و محتواي جمله تان را قاطعانه تر کنید و اگر جواب نداد محیط را ترک کنید. اين تکنیک براي ايستادگي در مقابل دعوت به سیگار و موادمخدر توصیه ميشود. به اين روش جرأتمندي فزاينده هم گفته ميشود.

۳ـ خلع سلاح: همانطور که گفتیم افراد پرخاشگر با برچسب زدن و جريحه دار کردن احساساتتان ميخواهند به هدفشان برسند. شما بعد از به کار بردن جمله سه بخشي در مقابل اين افراد معمولا می شنويد: “خیلي خودخواهی” بهترين راه در مقابل اين افراد اين است که بگويید “اگه اين کار خودخواهیه آره من خودخواه ام” و او سلاحش را از دست داده است! البته يادتان باشد حتما مطمئن باشید طرف ميخواهد سوء استفاده کند.

۴ـ خود را به خنگي زدن: اين تکنیک در مقابل انتقادهاي زياده از حد کاربرد دارد. در مقابل اين موقعیت خود را به خنگي بزنید. مثال اگر کسي به نحوة کار کردن شما ايرادي غیر منطقي گرفت و گفت »تو کار خودتو بلد نیستي» ميتوانید يک لبخند بزنید و بگويید: «آره اتفاقا خودمم فکر ميکنم کارمو بلد نیستم».

۵ ـ عوض کردن موضوع صحبت: وقتي شما با چند بار گفتن جمله سه بخشي نتیجه نگرفته ايد موضوع صحبت را عوض کنید.

منابع

درویش محمدی، م. (۱۳۸۹). راهبردهای روانشناختی: افزایش مهارت جرأت مندی. رشد مشاور مدرسه، ۴۸.

جرات ورزی (بی تا). اداره مشاوره و سالمت روان دانشجویی دانشگاه اردبیل. وبسایت: https://www.mefda.ir/d/2016/11/03/0/26002.pdf