مهارت ارتباط موثر

در مهارت برقراري رابطه موثر با دیگران، می خواهیم شیوه صحیح ارتباط کلامی و غیرکلامی را بیاموزیم تا بتوانیم نظرها، عقاید، خواسته ها، نیازها و هیجان هاي خود را به طور صحیح ابراز کرده و به هنگام نیاز از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم.
داشتن مهارت های ارتباطی به استحکام هر چه بیشتر روابط کمک می کند. مهارت های ارتباطی در موقعیت های اجتماعی مختلف به فرد کمک می کنند تا بهترین عملکرد را داشته باشد.

مهارت ارتباط را به دودسته تقسيم مي كنيم:

۱- مهارت ارتباطي پايـه ، كـه شـامل «گـوش دادن خـوب » و «فـن بيـان خوب » مي باشد.
۲- مهارت ارتباطي پيشرفته، كه شامل «زبان اندام ها» و«تحليـل تعـاملي شيوه ارتباطي» مي باشد.

مهارت هاي ارتباطي پايه

الف) گوش دادن: در برقراري ارتباط مـوثر گـوش دادن اهميـت زيـادي دارد. گوش دادن با شنیدن فرق دارد. شنیدن یعنی توانایی درک صدا، حال آنکه گوش دادن نیازمند تمرکز عمیق‌تر و استفاده از سایر حواس است. ما براي پاسخ دادن مناسب به ديگران بايد به پيام هاي آنان توجه كنـيم و خوب گوش دهيم . شرط اصـلي گـوش دادن تمايـل و خواست واقعي براي اين كار است.

موانع گوش دادن واقعي

بـراي گـوش دادن واقعـي مـوانعي وجـود دارد كه عبارتند از:

۱- مقايسه: يكي از موانع گوش دادن واقعي مقايسه است؛ يعنـي مـا دائم در اين فكر هستيم كه كداميك از مابهتر ، باهوشتر و… است. در اين صورت مـا نمي توانيم خوب گوش دهيم چون گرفتار سنجش خودمان هستيم .
پس ديگران را همانگونه كه هستند بپذيريم تا بتوانيم خوب گوش دهيم.

۲- تمرين صـحبت كـردن: زمـاني كـه سـرگرم تمـرين آن چـه مي خـواهيم بگـوييم مـي شـويم ديگـر وقتـي بـراي گـوش دادن واقعـي نداريم. يعني در واقع به فكر آماده كردن صحبت خودمان هستيم.
پس هنگام گوش دادن مشغول تمرين كردن صحبت خود نشويم.

۳- قضاوت كردن: قضاوت در مورد افراد وبرچسب زدن به آنها تاثير بسيار بدي بر گوش دادن واقعي دارد. اگـر مـا فـردي را احمـق ، بي عرضه و… فرض كنيم، به حرفي كه مي زنـد توجـه نمـي كنـيم . يعني از همان ابتدا او را ناديده گرفته و حرف هـاي او را نشـنيده مي گيريم .

۴- حق به جانب بودن: يعني ماهميشه ديگران را مـتهم كنـيم . در اين شرايط هميشه حق را به خود مي دهـيم ودر نتيجـه نمـي تـوانيم خوب گوش دهيم.

نكته مهم در گوش دادن واقعي: در گوش دادن واقعي منظور اين نيست كه صرفا با سکوت گوش کنیم. بلکه گوش دادن فرايند فعالي است كه لازمه آن مشاركت است.

روشهاي گوش دادن فعال

۱- ارتباط چشمي برقرار كنيد. به چشم هـا وصـورت طـرف مقابلتـان نگاه كنيد.
۲- گوینده را با تصدیق و پاسخ های کوتاه همراهی کنید: “بله”، “دقیقا”، “همین طور است که می گویید”.
۳- با طرح سوال از او در باره گفته هايش توضيح بخواهید.
۴- حواستان را جمع کنید.

ب) بيان موثر

هنگام ارتباط با دیگران فن بیان بسیار مهم است. برای اینکه طرف مقابل ما بتواند پیام ما را درست و صحیح دریافت کند، باید هنگام ارسال پیام قوانینی را رعایت کنیم:

الف) پیام باید مستقیم باشد (از کنایه استفاده نکنیم) “به در گفتن تا دیوار بشنود”
ب _ پيام بايد واضح باشد.( پيام نبايد دو پهلو باشد يعنـي از يـك پيـام نبايـد برداشت هاي متضاد و متفاوتي ممكن شود).
ج _ پيام بايد مسالمت جويانه باشد .(پيام بايد باعث از بين بردن رنجش باشد)

مهارت هاي ارتباطي پيشرفته

زبان اندام ها: زبان اندامها درواقع ارتباط غير كلامي با طرف مقا بل است. درارتباط غيركلامي دو شيوه وجود دارد:
الف : حركات بدن شامل چهره، ژست و رفتار
ب: فاصله مكاني وفيزيكي بين ما و ديگران

بر اساس پژوهش ها، در يك ارتباط ۷ % مهارت های كلامی ، ۳۸ % لحن صدا ، و ۵۵ %حركات بدن (خصوصاً حالات چهره) نقش دارند. بنابراین در ارتباطات تاثیر زبان اندام بیشتر از کلام است. براي مثال، اگر چهره شما عصباني باشد و دوست شما حالتان را بپرسد و شما پاسخ دهيد كه خوب هستم، او حرف شما را باور نمي كند، چون چهره شما چيز ديگري را نشان مي دهد.

تن صدا یا لحن صدا نشان دهنده ی خلق و خو و رفتار ماست.

تن صداي بم: زماني كه احساس خشم يا ترس مي كنيم تن صداي ما حالت بم دارد (صداي ما بالا مي رود).
تن صداي زير: زماني كه احساس افسردگي يا خجالت مي كنيم تن صداي ما اين حالت را دارد (صداي ما پايين می رود).
صداي زير وتيز: نشان دهنده ی عدم امنيت و عدم تصميم گيري است.
صداي عميق: نشا ن دهنده ی اعتماد به نفس وقدرت است.
شتاب در سخن گفتن: كسي كه خيلي تند و سريع صحبت مي كند مخاطب راخسته و عصبي مي كند. و برعكس كسي كه آهسته و با ترديد سخن ميگويد احساس بي تفاوتي را در طرف مقابل ايجاد مي كند. آهسته و مناسب صحبت كردن نشانه تفكر و علاقه است.

فاصله مكاني و فيزيكي بين ما وديگران در ارتباط بسيار موثر است. حریم مکانی شامل چهار نوع زیر می باشد:

حریم صمیمانه (۱۵-۴۵ سانتی متر): این فاصله مخصوص والدین، فرزندان و زن و شوهر می باشد.
حریم شخص (۴۵-۷۵ سانتی متر): مخصوص اقوام و فامیل در یک مهمانی می باشد.
حریم اجتماعی (۷۵-۱۲۰ سانتی متر): این فاصله مخصوص رئیس و مرئوس می باشد.
حریم عمومی (۳-۶ متر): بین معلم و شاگرد یا سخنرانی کردن در یک جمع است.

منبع
رادفر، ش.، حمیدی، ف.، لرستان، ف.، ابراهیمی، ب.، میرزایی، ج. (۱۳۸۶). راهنمای کاربردی مهارت های زندگی برای جوانان: مهارت ارتباط موثر. پژوهشکدع مهندسی و علوم پزشکی جانبازان.
ساویز، احمد، و بخت آزما، محمد حسن، و دیگران (بی تا). آموزش مهارت های زندگی و خانواده. مرکز مشاوره دانشجویی دانشگاه علم و صنعت ایران. وبسایت
www.gums.ac.ir