مهارت خود آگاهی: اهمیت آن در سلامت روان

وقتي بچه بودم دلم مي خواست دنيا را عوض كنم. بزرگتر كه شدم گفتم: دنيا كه بزرگ است،كشورم را تغيير مي دهم. در نوجواني گفتم:كشور خيلي بزرگ است، بهتر است شهرم را دگرگون سازم. جوان كه شدم گفتم:شهر خيلي بزر گ است، محله ي خود را تغيير مي دهم. به ميان سالي كه رسيدم گفتم:از خانواده ام شروع كنم. در اين لحظه آخر عمر مي بينم كه بايد از خودم شروع مي كردم، اگر تغيير را از خودم آغاز كرده بودم، خانواده ام، محله ام، شهرم، كشورم و جهان را به قدر توانم تغيير مي دادم.

” خودآگـاهي ” توانـايي شـناخت خـود و آگـاهي از خصوصـيات ، نقـاط ضعف و قدرت ، خواسته ها ، ترس ها و انزجارها است. رشـد خودآگـاهي به فرد كمك مي كند تا دريابد تحت استرس قرار دارد يا نـه و ايـن معمـولأ پيش شرط و شرط ضـروري روابـط اجتمـاعي و روابـط بـين فـردي مـؤثر و همدلانه است . (رادفر و حميدي، ۱۳۸۷)

انسان در مسير زندگي خود، با انتخاب هاي متعددي روبرو است، و سر آغاز هر انتخابي «خودآگاهي» است، از انتخابهاي ساده و روز مره گرفته (غذا خوردن، خريد…) تا انتخابهاي سخت و پيچيده (نوع جهان بيني، شغل، همسر…). از آنجا كه زندگي بدون انتخاب معني ندارد، زندگي بدون «خودآگاهي» نيز غير ممكن به نظر مي آيد. ليكن انتخابهاي بزرگ و سرنوشت ساز، نيازمند خودآگاهي دقيق تر است كه اگر درآن ماهر نباشيم، به خود و ديگران صدمه جدي خواهيم زد. اين مهارت به شما كمك مي كند تا بتوانيد خصوصيات، نيازها، خواسته ها، اهداف، نقاط ضعف ، نقاط قوت، احساسات، ارزش و هويت خود را بشناسيد (ساویز و دیگران، بی تا).

يكي از عوامل مهمي كه به ما كمك مي كند زندگي خوب و موفقي داشته باشيم، اين است كه خود را بشناسيم و احساس خوبي در مورد خودمان داشته باشيم، همچنين از آنچه كه هستيم شاد و راضي باشيم. اين توانايي به ما كمك ميكند تا بتوانيم از ملاك هاي ارزشمندي آگاه شويم، و ارزش خود را در زندگي بيابيم. به اين ترتيب، از ارزشهاي كاذب پيروي نمي كنيم و با رضايت و آرامش بيشتري زندگي خواهيم كرد. تنها در صورت شناخت شخصيت، ارزش ها و علايق خود است كه ميتوانيم از ميان سيلي از اطلاعات ودعوتها، به آنهايي جواب دهيم و در برابر آنهايي برانگيخته و هيجان زده شويم كه به ما ( يعني به ارزش ها، علايق و استعدادها ) مربوط مي شوند، و بقيه را دور بريزيم، هر چند فريبنده باشند. اگر ندانيم چه كسي هستيم، هر نوع اطلاعات مطلوبي از هر چيزي ما را برمي انگيزد و هيجاني كاذب براي دستيابي به آن در ما ايجاد مي نمايد كه البته اين حالت ديري نمي پايد و ما خسته و ناراضي به دنبال چيزي مناسب تر و ارضا كننده ترخواهيم رفت.

هميشه اطلاعات متفاوت و متنوع به ذهن ما وارد مي شوند و ما سردرگم و هيجان زده خواهيم بود. درآن صورت داشتن خودآگاهي است كه مي توانيم از ميان صدها كلاس آموزشي به دنبال آنهايي برويم كه سايه اي از روياها، علايق، ارزش ها و خود واقعي ما در آن افتاده باشد. چه بسا كساني كه ساعتها وقت صرف تمرين فعاليتي مي كنند كه چون با شخصيت و علايق آنها منطبق نيست، از خود نااميد و دلزده ميشوند. در نهايت به هر بهانه اي اين فعاليت را كنار ميگذارند. حتماً كساني را ديده ايد كه ميگويند، اگر ميتوانستند از اول شروع كنند، سعي ميكردند شغل ديگري انتخاب كنند، يا كس ديگري را به عنوان همسر انتخاب ميكردند. چه چيز باعث شده است هم اكنون در شغلي باشند يا با همسري زندگي كنند، كه هيچ ميلي به آن ندارند؟ بسيار مهم است كه انسان در انتخابهاي زندگي اش، شناخت عميقي از خود با تمامي ابعاد آن داشته باشد. هر اندازه درباره ي خودمان، استعدادها و علايقمان بيشتر بدانيم، بهتر مي تواينم به فعاليتهايي روي آوريم كه با تيپ شخصيتي ما سازگارترند (ساویز و دیگران، بی تا).

منابع

رادفر، ش. و حميدي، ف. ( ۱۳۸۷). راهنماي آموزش مهارت هاي زندگي. پژوهشكده مهندسي و علوم پزشكي جانبازان: تهران.

ساویز، احمد، و بخت آزما، محمد حسن،  و دیگران (بی تا). آموزش مهارت های زندگی و خانواده. مرکز مشاوره دانشجویی دانشگاه علم و صنعت ایران.. https://www.gums.ac.ir